Blog 11: Keuzestress
Deel 3: Tips en inzichten
29 januari 2025
Geschreven door Lieke en Karel Jan Schoutens
Is er een lijst met praktische tips te maken aan de hand waarvan het maken van keuzes voor een autistisch persoon minder stressvol wordt? We vrezen van niet, maar we kunnen je wel op weg helpen.
- Waar het gaat om het kiezen van bepaalde spullen of diensten, zoals regenkleding, wasmachines of hypotheken, kan het raadplegen van onafhankelijke testsites als die van de Consumentenbond, Outdoor Gear lab of Independer helpen.
- In het geval van niet-materiele keuzes, bijvoorbeeld een opleiding, partner, wel of niet een afspraak met de huisarts maken, is het raadzaam om een eerlijk iemand met verstand van zaken advies te vragen. Dat kan een vriend of familielid zijn, een collega, een professional, enz. Maar… hoe bepaal je of iemand geschikt is om jou in een bepaalde situatie van advies te dienen? En hoe moet je zo iemand dan benaderen? En wat te doen met het eventueel gegeven advies: opvolgen, toch nog iemand anders raadplegen of googelend en lezend andere opties zoeken?
- Ongetwijfeld kan AI bij menig te maken keuze van stress-verminderende betekenis zijn door relevante informatie te verschaffen, beargumenteerde suggesties te doen en onderbouwde afwegingen te maken. Maar AI kan niet voelen, zich niet in jou verplaatsen én niet voor jou besluiten (tenzij jij zelf daartoe besloten hebt).
Er zijn ook een aantal inzichten die kunnen helpen om de stress van het moeten kiezen binnen de perken te houden.
- Ten eerste. Probeer voor ogen te houden dat er in het leven van alledag niet zoiets is als de perfecte keuze. Of het nu om een studie, baan, relatie of wasmachine gaat: streef en zoek niet naar het perfecte, maar voor ‘goed genoeg’.
- Ten tweede. Houd er rekening mee dat een minuscuul detail – bijvoorbeeld de lichte geur of het haast onhoorbare geluid van iets – ervoor kan zorgen dat een in alle andere opzichten prima keuze voor jou, een teleurstellende is. Wennen aan een irritant detail is lastig voor veel autistische mensen. Neem in acht dat de kans op zo’n detail aanwezig is, wat je ook kiest. Dit kan de druk om ‘de goede keuze’ te maken, verminderen.
- Ten derde. Beschouw de te maken keuze in het licht van het doel dat je ermee nastreeft of wilt bereiken. Wie bijvoorbeeld graag zo nu en dan een fietstochtje wil gaan maken, hoeft daarvoor niet een fiets van het lichtste materiaal met het beste schakelsysteem aan te schaffen. Maak onderscheid tussen het middel en het doel.
- Ten vierde. Wees je ervan bewust dat het alle mensen eigen is om in het dagelijks leven vrijwel voortdurend keuzes te maken waarover ze uiteindelijk ontevreden zijn.
Keuzes maken is voor heel wat autistische mensen veelal een stressvolle opgave. In de regel zegt de mate van ervaren spanning daarbij weinig tot niets over het belang van de te maken beslissing. De stress kan ertoe aanzetten het (zelf) moeten kiezen zoveel mogelijk uit de weg te gaan. Wie in onze complexe, bureaucratische en individualistische maatschappij wil meedoen, zal echter voortdurend keuzes moeten maken.
Veel autistische mensen worstelen bij het kiezen met het verzamelen, ordenen en waarderen van informatie. Zij vinden het lastig te bepalen wanneer ze voldoende relevante informatie hebben om een beslissing te maken. Het is immers nooit met zekerheid te zeggen of er niet nog meer, nieuwe informatie te vinden zal zijn en het is vaak uiterst lastig om de verworven informatie te wegen naar relevantie en betrouwbaarheid. Gelukkig zijn er hulpmiddelen – onder meer in de vorm van vergelijkingssites, AI en mensen – als het gaat om het verzamelen en ordenen van informatie.
Daarnaast kampen veel autistische mensen bij het moeten maken van keuzes met hun perfectionisme c.q. de drang om de volmaakte keuze te maken én het perfecte product of de perfecte dienst te kiezen. Die drang is een grote bron van keuzestress. Het kan helpend zijn om dat perfectionisme steeds opnieuw uit te dagen met de inzichten dat álle mensen onvermijdelijk talloze verkeerde of mindere keuzes maken en dat niemand en niets volmaakt is.