Blog 10: Keuzestress
Deel 2: De invloed van stress op het maken van een keuze
3 januari 2025
Geschreven door Karel Jan Schoutens
In het eerste deel van deze blog kwam ter sprake dat mensen met autisme vaker last van keuzestress hebben. In het tweede deel staan we stil bij de invloed die deze stress kan hebben op het maken van een keuze.
Wie feitelijk of denkbeeldig voor een bepaalde keuze wordt gesteld, kan daarbij veel stress ervaren. Die stress is vaak van grote invloed op de wijze waarop een keuze tot stand komt en welke keuze gemaakt wordt. De ervaren of voorziene stress kan ertoe leiden dat men:
- Besluit de keuze van een ander te volgen:
‘Na mijn afstuderen werd ik benaderd voor een prachtige baan bij KPMG maar ik werd zo onzeker van het idee dat ik daar niemand zou kennen, dat ik net als mijn twee studievrienden bij DUO gesolliciteerd heb.’
- De situatie waarin men moet kiezen ontvlucht:
‘Toen ik in de winkel stond en zag dat er wel 15 verschillende soorten parket en laminaat zijn, ben ik naar huis gegaan. Ik werd er helemaal raar van. Ik laat de oude vloer de eerstkomende jaren gewoon liggen.’
Het moeten maken van bepaalde keuzes minimaliseert:
‘Ik draag het liefst elke dag dezelfde kleding. Daarom heb ik 3 dezelfde spijkerbroeken, 12 dezelfde T-shirts en twee paar van dezelfde schoenen. Als het aan mij ligt, koop ik nooit wat anders. Dat scheelt mij een boel gedoe.’
- Verlamd raakt of blokkeert:
‘Het was weer verschrikkelijk. Ik ben 50 minuten met vraag 2 bezig geweest, en toen resteerde er slechts 10 minuten voor de andere 4 vragen. Ik wist het antwoord niet, raakte in paniek en kreeg een complete black-out.’
- Bewust ervoor kiest de stress te verdragen en probeert onafhankelijk daarvan een goed doordachte keuze te maken:
‘Als het aan mijn man en, dat vooral, aan mijn schoonmoeder gelegen had, was ik nu moeder geweest. Tot mijn 32ste verzon ik smoezen en uitvluchten als het onderwerp kinderen ter sprake kwam. Daarna had ik een tijd sterk de neiging om me bij de wens van mijn man neer te leggen. Ik wilde er niet echt serieus over nadenken. Achteraf gezien ben ik toen jaren bezig geweest mezelf ervan te overtuigen dat kinderen wel bij mij pasten.
Eerlijk in de spiegel kijken is niet gemakkelijk. Je een gedegen voorstelling maken van hoe het is om zwanger te zijn en een kind te hebben evenmin. Ik vind kinderen heel leuk maar heb geconcludeerd dat al mijn gevoeligheden en kwetsbaarheden mij tot een soort moeder zullen maken dat ik niet wil zijn. Het heeft mij maanden van slapeloze nachten gekost om het mijn man te durven vertellen. Volgend weekend vertel ik het zijn moeder…’
Mens zijn – en dus vader of moeder, vriend of vriendin, leerling, werknemer of ondernemer zijn – impliceert voortdurend keuzes maken. En bij dat maken van keuzes ervaren veel mensen met autisme over het algemeen genomen aanzienlijk meer stress dan niet autistische mensen. Die stress kan het keuzeproces op verschillende manieren beïnvloeden en zorgt ervoor dat de keuzes die mensen met autisme maken minder vaak en in mindere mate weerspiegelen wie zij zijn en wat zij verlangen, kennen, kunnen en nodig hebben.
Aan keuzes moeten maken valt niet te ontkomen, aan keuzestress evenmin. Maar er is vaak veel mogelijk om de negatieve gevolgen van keuzestress te voorkomen of te beperken. Daarover een andere keer meer.