Blog 06: neurodiversiteit en relaties
Deel 1: Het masker afzetten
14 juni 2024
Geschreven door Lieke Schoutens
Veel van ons verlangen naar iemand om samen het leven mee te delen. Liefde en intimiteit nemen een cruciale plaats in het bestaan van veruit de meeste mensen in. Als je ouderen in een verpleeghuis vraagt wat het meest waardevolle in het leven is, gaat het over liefde, goede banden, en over het contact met mensen. Niet over geld, macht of prestaties, en zelfs niet over lichamelijke gezondheid.
Gebrek aan liefde en intimiteit of het beschadigd vertrouwen daarin heeft ingrijpende gevolgen. Dat gebrek is een bron van angst, depressie, verdriet, woede, hechtingsproblematiek en allerlei persoonlijkheidsstoornissen. In hun fundamentele behoefte aan liefde en intimiteit zijn mensen (dus) heel kwetsbaar.
Liefde en intimiteit zijn niet te koop; niet afdwingbaar, niet maakbaar of controleerbaar. Ze vormen een levenslange opgave omdat ze steeds opnieuw vorm en inhoud gegeven dienen te worden. Die opgave is complex: mensen zijn immers uniek. Ze zijn min of meer mysteries voor zichzelf en elkaar, kunnen zichzelf en elkaar slechts ten dele kennen en hebben vaak moeite om zich in een ander te verplaatsen en het eigenbelang te overstijgen.
Een interessante vraag is of voor neurodivergente mensen relaties, en de liefde en intimiteit die daar de bouwstenen voor vormen, anders werken dan voor neurotypische personen. Hoe zit het met de liefde en intimiteit in de relaties van neurodivergente mensen? Kennen neurodiverse relaties hun eigen specifieke uitdagingen? Ervaren neurodivergente mensen liefde en intimiteit op een andere manier? Nemen liefde en intimiteit een andere vorm aan of wordt er anders uiting aan gegeven?
De komende blogs zal ik wijden aan de ins en outs van neurodiverse relaties, gebaseerd op ervaringsverhalen en wetenschappelijk onderzoek. In deze blog staan twee kwesties centraal waar veel neurodivergente mensen mee worstelen: authentiek contact en het tonen van kwetsbaarheid.
Het masker afzetten
Na een workshop die ik onlangs bijwoonde raakte ik in gesprek met een jonge vrouw, die ik hier Marieke zal noemen. Ze vertelde me over haar worsteling met intimiteit en het afzetten van haar masker. Ze heeft enkele relaties achter de rug en date regelmatig met nieuwe mensen. Sinds ze 3 jaar geleden haar ADHD- en autismediagnose kreeg en dankzij de daaropvolgende therapie, lukt het haar beter om zichzelf als het ware van een afstandje te observeren terwijl ze al maskerend in een café zit te praten met een nieuwe date.
“Zonder dat ik het op dat moment bewust merk, pas ik me aan. Blijkbaar ben ik er heel scherp op afgesteld om andermans verwachtingen van mij in te schatten. Daar probeer ik dan aan te voldoen. Als dat lukt, is de date best wel voorspelbaar voor mij. Maar ja, een date gaat natuurlijk niet om voorspelbaarheid, maar juist om te zien of er een klik is.”
“Ik heb inmiddels geleerd dat die snelle acceptatie helemaal niks betekent, want mijn dates leren de échte ik natuurlijk helemaal niet kennen. Pas nog had ik een date met een man. Hij was 90% van de tijd aan het woord en hij vroeg niks. Ik lachte en deed alsof ik geïnteresseerd was in wat hij te vertellen had. Ik kreeg vervolgens alleen maar te horen hoe geweldig ik was, terwijl hij me helemaal niet kent. Als hij had geweten wat ik werkelijk dacht tijdens de date, dan had hij me niet zo geweldig gevonden. Acceptatie is voor mij iets heel complex, omdat ik acceptatie kan krijgen voor het masker, maar ik eigenlijk geaccepteerd wil worden voor wie ik ben. Maar met dat laatste heb ik geen goede ervaringen.”
“In mijn vorige korte relaties merkte ik dat ik zo blij was dat ik op het eerste gezicht werd geaccepteerd, dat ik helemaal niet nadacht over wat ik nou werkelijk van de persoon tegenover me vond. Heel gek eigenlijk. Dan liet ik me voor een paar weken helemaal meevoeren door de verwachtingen van de ander, en dan volgde ik de “scripts” die horen bij daten. Totdat ik uitgeput was en mijn masker wel moest afzetten. Daar kon ik echter niet mee dealen en dan stopte ik met daten. Dan voelde het alsof een knop opeens werd omgedraaid: van intensief contact, naar mijn date nooit meer willen zien en niets meer met hem te maken willen hebben. Opeens was het klaar. Ik was bekaf. Ik leerde mijn dates kennen, maar ik gaf hen niet dezelfde kans. Zij kenden alleen wat ik liet zien. Ik durfde me niet kwetsbaar op te stellen; al helemaal niet omdat ik dan opeens anders zou zijn dan het deel van mij dat ik wel had laten zien.”
Daten staat bij Marieke nu even op een laag pitje. Ze leert op het moment om de kritische stemmen tegen te spreken. Ze leert zich minder aan te passen aan andermans verwachtingen en om haar grenzen beter aan te voelen.
In de volgende blog zal ik verder ingaan op grenzen binnen neurodiverse relaties.